مقدمه
«هر که در این سرا درآید نانش دهید و از ایمانش مپرسید، چه آنکس که به درگاه باری
تعالی به جان ارزد البته بر خوان ابوالحسن به نان ارزد»
قلعه نو خرقان یکی از مقاصد متنوع توریستی، گردشگری، معنوی و عرفانی یا همان (Spiritual tour) در شهرستان شاهرود است. قلعه نو خرقان از جمله جذاب‌ترین تورهایی هستند که در عرصۀ گردشگری نوین جایی برای خود باز نموده و مشتاقان انبوهی دارند.
از دیدگاه کارشناسان گردشگری، شاهرود به دلیل وجود آرامگاه سلطان العارفین بایزید بسطامی، شیخ ابوالحسن خرقانی، شیخ عمادالدین و شیخ جلال الدین به مهد عرفان مشهور است.
این شهر یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری معنوی در ایران است.
قلعه نو خرقان به چه معنا است؟
چندین نظریه از سوی پژوهشگران در مورد نام و نشان این روستا وجود دارد.
برخی می گویند نام روستا احتمالا «فرگهان یا خَرَّگان» به معنای «محل خجسته
و فرهمند» بوده که پس از اسلام به خرقان تبدیل شده است .
گروهی دیگر می‌گویند نام این روستا، در ابتدا «خَلقان» بوده که در گذر زمان، حرف
«ل» به «ر» تغییر یافته است.
خلقان به معنای انبوه مردم است و چون در قرن‌های گذشته، در این روستا جمعیت
زیادی ساکن بودند، آن را به این نام خوانده‌اند.
البته برخی دیگر از پژوهشگران می‌گویند که نام این روستا از ابتدا همان خرقان به
معنای «خرقه‌ها» یا لباس ویژه اهل تصوف بوده‌است.
دلیل این نامگذاری هم این بوده که این منطقه از گذشته‌های دور محل تولید، خرید
و فروش خرقه صوفیان بوده‌است.
علامه علی اکبر دهخدا در «لغتنامه» خود، درباره «خرقان» چنین نگاشته است:
«نام قریتی از قراء بسطام برسر راه استرآباد است.
در آنجا قبر ابوالحسن علی بن احمد است که صاحب کشف و کرامات بوده و به
عاشورا 425 هـ.ق درگذشته است.
سمعانی می‌گوید: خرقان نام قریتی بوده که او آن را دیده است، این قریه در دامنه
کوه قرار داشته و آن را درختان با میوه نکو بوده است .
حازمی آن ر ا با تشدید «راء» یعنی خرّقان ضبط کرده (از معجم البلدان).
در منتهی الادب آمده : نام این قریه بدون تحریک «راء» صحیح است یعنی خَرْقان.
لسترنج در [جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی] محل آن را بدین شرح
معین می‌کند:
در چهارفرسخی بسطام سر راه استرآباد شهر خرقان است که در
قرون هفتم و هشتم هجری محلی با اهمیت بوده است.
حمداﷲ مستوفی گوید: «خرقان ده ی است از توابع بسطام که هوای خوش و آب فراوانی
دارد و از مزار اکابر، تربت شیخ ابوالحسن خرقانی در آن موضع است.»
با این حال امروزه این روستا را با نام قلعه نوخرقان و با شهرت ابوالحسن خرقانی
می شناسند.
موقعیت جغرافیایی قلعه نو خرقان
روستای قلعه نوخرقان تپه‌ّهای تاریخی زیادی دارد. حفاری‌های باستان‌شناسی هنوز در این نقاط ادامه دارد.
بر اساس گزارش ایستگاه سینوپتیک شهرستان شاهرود این محل در ارتفاع ۱۴۶۰ متر از سطح دریا بوده و متوسط دمای سالانه و ماهانه آن ۲/۱۵ درجه سانتیگراد و حداقل و حداکثر متوسط دمای ماهانه به ترتیب برابر ۱/۳ و ۲۷ درجه سانتیگراد می‌باشد.
روزهای سرد ویخبندان آن برابر با ۵۹ روز از اواخرفصل پاییز و فصل زمستان
مشاهده می‌گردد.
قلعه نوخرقان از جمله روستاهای کوهپایه ای استان سمنان است. این روستا
از شرق به سیاه کوه (جبال میامی) و از شمال شرق به زرین کوه منتهی می‌شود.
شمال غرب آن را هم کوه‌های بیدر و برون برون در برمی گیرد که ارتفاع آنها، 1460
متر از سطح دریاست.
جنوب و غرب این روستا به شاهرود می‌رسد و شمال آن نیز به هفت کیلومتری جاده
شوسه منتهی به روستا و جنگل ابر محدود می‌شود.
البته از شرق هم به دو کیلومتری جاده اصلی شاهرود به آزادشهر منتهی مي‌شود.
قلعه نوخرقان در قدیم یکی از بخشهای چهارگانه شهرستان شاهرود به‌شمار می‌رفته که درهمان گذشته بنا به دلایل نامعلوم به مرکز دهستان تنزل یافت و به جای آن بسطام
مرکز بخش شد.
این روستا ۱۴۶۹ متر ارتفاع از سطح دریا دارد.
در گذشته این روستا زمستان‌های طولانی و تابستان‌های معتدلی داشته است.
روستای قلعه نوخرقان روستایی که از سوی سازمان بهداشت جهانی به عنوان «روستای سالم» معرفی شده است.
آثار تاریخی قلعه نو خرقان
تپه سیاه ریگی مربوط به دوره نوسنگی است .
این اثر در تاریخ ۵ آذر ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۴۲۵۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
کهنه قلعه خرقان مربوط به سده‌های میانه دوران‌های تاریخی پس از اسلام است .
این اثر در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۲۲۱۶۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به
ثبت رسیده است.
تپه تاريخی کولی از دیگر دیدنی های قلعه نوخرقان است همچنین در این منطقه آثاری از دوران پیش از اسلام دارد.
در این محدوده گور دخمه‌هایی هم به چشم می‌خورد.
علاوه بر این در کاوش‌های باستان شناسان، آجرهای لعابدار، سفالهای داغدار به رنگ قهوه‌ای، سفالهای نخودی رنگ شامل ظروف ضخیم کنده‌کاری شده، سفالهای خاکستری
و دسته‌های ظریف ظروف به شکل پرندگان در کنار سفالینه‌هایی از عصر سلجوقی، ایلخانی و تیموری به دست آمد است.
تفرجگاه های مناطق بیدر و برون برون در جهت شمال غرب روستا قلعه شهرآباد ( کاروانسرا ) که واقع در ورودی جاده قدیم قلعه نو خرقان است که احتمالاً قدمت آن به اوایل دوره قاجاریه برمیگردد.
با توجه به اینکه در ورودی شهر ساخته شده و در آن زمان با توجه به حملات زیادی که در منطقه خرقان شکل می‌گرفته به عنوان قلعه نظامی جهت اتراق نظامیان استفاده می‌شده است.
بنای این قلعه خشتی است و در چهار طرف این قلعه برج هایی وجود دارد.
اگرچه در گذشته، قلعه نو، دارای 70 رشته قنات بوده اما اکنون جز دو رشته «بیدر» و «برون برون»، بقیه آنها خشک شده اند.
روستاییان از اين قنات‌ها براي آشاميدن و آبياري كشتزارها استفاده مي‌كنند.
با وجود شیب دار بودن زمین‌های این روستا، بیشترین محصولات کشاورزی آن از باغ‌های میوه حاصل می‌آید.
همین باغ ها، البته در سرسبزي و تلطيف هوا به ويژه در فصل‌های بهار و پاييز موثر بوده و منظره اي زيبا و دلنشين به روستا مي‌بخشد.
کوچه باغ های این روستا که جوی های آب در آن ها جاری است خود به تنهایی یک جاذبه ی بی نظیر است.
در اطراف روستا، منطقه‌های بیدر و برون برون در جهت شمال غرب، می‌توانند تفرجگاه مناسبی باشند.
دره برون برون در قسمت جنوبي جنگل ابر و در فاصله تقريبي پنج كيلومتري شمال قلعه نوخرقان واقع شده و عرصه رويش گل‌ها و گياهان زيبا و چشمه سارهاي متعدد است.
به همین خاطر دامداران روستا را به چرای دام‌های‌شان در آنجا ترغیب می‌كند. کوه بیدر نیز که یک کیلومتر پایین تر از دره برون برون واقع شده، طبیعت زیبا ناهمواری دارد.
در همین دره و کوه است که می‌توانید گياهان دارويي چون گل گاوزبان، گل ختمي و کتيرا را بیابید. جنگل ابر که در فاصله تقريبي ده كيلومتري شمال قلعه نو خرقان واقع شده است.
قسمتی از قدیمی‌ترین و زیباترین جنگلهای هیرکانی است با گونه‌های گیاهی و جانوری نادر، یکی از زیباترین نقاط ایران و شمال شرق کشور می‌باشد.
قدمت این جنگل مربوط به جنگلهای هیرکانی است که جزو بقایای دوران سوم زمین‌شناسی می‌باشد.
قسمتی از جنگلهای باستانی هیرکانی است و گیاهان دارویی کم‌نظیری دارد.
اگر پس از زیارت مقبره شیخ ابوالحسن خرقانی، مایل بودید كه دیگر جاذبه‌های قلعه نو را هم از نظر بگذرانید،
می‌توانید به «کهنه قلعه» و «تپه تاريخي کولي» بروید که ارزش باستان شناختی بالایی دارد.
این منطقه که در شرق و شمال شرق آرامگاه قرار دارد، آثاری از دوران پیش از اسلام دارد.
در این محدوده گور دخمه‌هایی هم به چشم می‌خورد.
بعضی از اين دخمه‌ها شکل تالاری را القا می‌کنند که فاقد طاقچه وگودال بوده و شاید کاربرد آنها با دیگر دخمه‌ها تفاوت داشته باشد.
علاوه بر این، در کاوش‌های باستان شناسان، آجرهای لعابدار، سفالهای داغدار به رنگ قهوه‌ای، سفالهای نخودی رنگ شامل ظروف ضخیم کنده کاری شده،
سفالهای خاکستری و دسته‌های ظریف ظروف به شکل پرندگان در کنار سفالینه‌هایی از عصر سلجوقی، ایلخانی و تیموری به دست آمده که حكايت از تمرکز جمعیت در این محدوده دارد.
در این منطقه، خانه‌هایی نیز برپا است که به عقیده کارشناسان، منزلگاه مریدان و شاگردان خرقانی بوده است.
همچنین در غرب و جنوب آرامگاه هم می‌توان بقایای گورستانی را یافت.
البته قرار گرفتن خرقان در مسیر گرگان- شاهرود- دامغان، نشان از آن دارد که این منطقه، در پیش از اسلام، به ویژه عهد اشکانیان و ساسانیان، دارای ارتباطات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بوده است.
ناگفته نماند که در میانه راه همین روستا و روستای قاسم آباد، تپه ای باستانی به نام «تپه سياه ريگي» هم وجود دارد که به پيش از اسلام بر‌مي‌گردد.
یکی از دژهاي خرقان، قلعه «شهرآباد» است که در شمال شرق آن جای گرفته است.
این قلعه که اقامتگاه موقت کاروانیان بوده ، قدمتی در حدود 250 سال دارد.
برای مرمت این قلعه تاکنون اقدام مناسبي صورت نگرفته‌است. وجود چاله‌هایی در قلعه، حاکی از جست و جوي سارقان برای یافتن اشياي عتیقه است.
این قلعه قدیمی كه در فاصله 100 متری از جاده قدیم قلعه نو خرقان قرار گرفته ، دژی است متعلق به اواخر دوره قاجار
گفته‌شده كه مردم روستا، براي حفظ جان و مال خود از هجوم و حمله ترکمن‌ها، در اين قلعه ساکن شده‌بودند.
وسعت و اهمیت اين روستا تا جایی رسید که 63 سال پیش، به مرکز تمام آبادی‌های منطقه بسطام تبديل شد، اما در گذر ایام، جایگاه گذشته خود را وانهاد.
«معصوم زاده» که مدفن یکی از نوادگان حضرت امام موسی بن جعفر(ع) و مورد
احترام اهالی روستا است، در شمال قلعه نو قرار گرفته است.
در این روستا یخدان و آب انبارهایی هم وجود دارد که بازمانده از روزگار قاجار است و به شکل گنبدی و از چوب، خشت و گل، بنا شده است.
حمام سنتی هم از دیگر دیدنی‌های اين روستا به شمار می‌رود.
خرقان مثل همه روستاهای دیگر درگیر نوسازی شده و تا حد زیادی اصالتش در معرض نابودی قرار گرفته است.
با این حال بافت تاریخی روستا این روزها تا حد امکان، مرمت و نگهداری می‌شود. بافت کوچه‌های این روستا به بافت تاریخی یزد شباهت دارد.
با این تفاوت که مانند ساباط‌های یزد سرپوشیده نیستند و مثل باقی نقاط سردسیر ایران کوچه‌های تنگ و بلند دارند تا در سرمای زمستان گرمای کمتری را از دست دهند.
خانه‌های داخل بافت تاریخی حیاط‌های بزرگ و در سه طرف اتاق دارند. مهم‌ترین و بزرگ‌ترین بخش خانه‌ها، زمستان‌نشین هستند و نورگیر خوبی دارند.
در گذشته این روستا زمستان‌های طولانی و تابستان ها معتدلی داشته است.
بافت مسکونی روستای قلعه نو خرقان، متراکم است كه اصلی ترین دلیل آن، قرارگرفتن روستا بر شیب نسبتا ملایم کوهستان است.
خانه‌های روستا، سقف‌هایی شیروانی داشته و دیوارهای‌شان نیز کاهگلی است.
با وجود بافت گردشگرپسند روستا که یادآور حال و هوای قدیمی آن است و از گل، سنگ، خشت، چوب و آجر شکل گرفته اما متاسفانه به مرور زمان، از سيمان، آجر، گچ و تيرآهن پوشيده مي‌شوند.
آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی
بی‌شک اولین دیدنی قلعه نو خرقان، آرامگاه شیخ ابوالحسن است.
آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی، در روستای قلعه‌نو خرقان در ۲۴ کیلومتری شمال شاهرود در بسطام قرار دارد.
آرامگاه این صوفی نامدار، در میان باغی زیبا و چشم‌نواز قرار دارد.
این آرامگاه در یکی از بوستان‌های زیبای خرقان واقع شده و بنای اصلی آن بارها تخریب و بازسازی شده که تقریبا امروز هیچ ارزش تاریخی ندارد.
مگر یک محراب ایلخانی که هنوز از بنای اولیه آن باقی مانده که گچ‌بری‌های زیبا و چشم نوازی هم دارد.
با این وجود آرامگاه شیخ به خودش خلوتی نمی‌بینید و مردم برای زیارتش می‌آیند.
خیلی‌ها از مسیرهای دور و حتی کشورهای همسایه خودشان را با مشقت به اینجا می‌رسانند.
ترکمن‌ها، ازبک‌ها و تاجیک‌ها هم ارادت زیادی به او دارند و گهگداری برای چله‌نشینی از کشور خودشان تا قلعه نو می‌آیند.
حاجی زین‌العابدین شیروانی در کتاب ریاض السیاحه نوشته است:
تپه مذکور مرکز آبادی خرقان بوده ولی در حال حاضر ساختمان‌های جدید روستا در جنوب آن تپه بنا گردیده و قبر شیخ ابوالحسن در سمت شمال روستا قرارگرفته است.
ساختمان قبلی آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی چندان امتیازی نداشت و بنای آن از
آجر و به‌صورت خیلی معمولی بود.
ولی اداره کل باستان‌شناسی برای ایجاد ساختمان فعلی اقدام مجدانه‌ای به عمل آورد و در سال ۱۳۵۲ خورشیدی ساخت آن را به پایان رسانید.
در حال حاضر به همت سازمان میراث فرهنگی استان سمنان و هیئت امنای آرامگاه، این ساختمان که دارای فضای پارک گونه‌ای است،
با ایجاد کتابخانه (مرکز کتاب‌های مرجع عرفانی) و اتاق‌های زائرینحال و هوای عارفانه ویژه‌ای را که پیدا کرده است که هر بیننده‌ای را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
متصل به مقبره شیخ ابوالحسن، مسجدی بوده که مطابق نوشته برخی از مؤلفین دارای گنبدی مخروطی شکل و مزین به کاشی‌های زیبا بوده است.
در حال حاضر از مسجد و گنبد مذکور فقط محراب آن باقی‌مانده که برخلاف مساجد دیگر این نواحی رو به مغرب است.
محرابی است که به مانند آثار دوره ایلخانی گچ بری‌های زیبا و چشم نواز دارد. بر مزار شیخ سنگ مرمری گذاشته اند که خوش خط است.
بر آن قطعه ای نقر کرده اند که امیرالشعرا نادری (جد نادر نادرپور) برای تعمیر بنا
ساخته بوده است و معتضد الممالک عظیما بانی بوده و اهتمام در این کار کرده است.
ساختمان کنونی بقعه شیخ را انجمن آثار ملی ساخت.
نتیجه همت و بلندنظری و ایران دوستی سپهبد فرج الله آق اولی رییس آن انجمن و پشتکار و دلسوزی سید محمد تقی مصطفوی همکار اوست.
قبل از انقلاب اسلامی ایران، از طرف اداره کل باستان‌شناسی در اطراف محراب مذکور و بر اصول آن مسجدی بنا گردید که در حال حاضر نیایشگاه زائرین شیخ ابوالحسن خرقانی و مورداستفاده آنان در موقع توقف در آن محل هست.
گفته می‌شود که این مسجد در زمان ایلخانیان ساخته شده بود.
در وصف شیخ چنین گفته شده است که دو شیر و یک مار توسط او رام شده بودند و شیران کوله‌بار هیزم او را حمل می‌کردند.
برطبق این افسانه مجسمه‌ای که در بالای پله‌های ورودی از شیخ خرقانی ساخته شده است نیز دارای دو شیر نشسته در کنار ایشان است.
ساختمان آرامگاه از آجر ساده و لعابدار است. این اثر در تاریخ ۲۲ فروردین ۱۳۴۶ با شماره ثبت ۶۴۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
چندی پیش از انقلاب اسلامی با نظر اداره کل باستان‌شناسی در اطراف محراب یاد شده و بر پایه آن مسجدی بنا شده‌است که اکنون نیایشگاه زائران ابوالحسن خرقانی و مورد استفاده آنها هنگام توقف در آن مکان است.
ساختمان پیشین مقبره شیخ ابوالحسن خرقانی تا سال ۱۳۵۲ هجری قمری، ساختمانی ساده بود که بر
روی مقبره وی سازه‌ای تازه ساخته شد. یک ساختمان آجری که نمای آن طراحی شده است بین دو ردیف
درخت بلند ظاهر شده است. همچنین چندین مجسمه از ابوالحسن در حیاط مجتمع وجود دارد.
ویرانه‌های قدیم «خرقان» که در سال‌های دور از زلزله ویران شده بود، کنار بقعه تازه ساز شیخ ابوالحسن
مشهود است. ظاهراً از آن زمان به «قلعه نو» شهرت یافته است.
شیخ ابوالحسن خرقانی که بود؟
شیخ ابوالحسن خرقانی یکی از عرفای بزرگ و صوفیان ایران است که در قرون چهارم و پنجم هجری می‌زیسته است.
ابوالحسن علی بن جعفر بن سلمان بن احمد خرقانی یا شیخ ابوالحسن خرقانی، در سال ۳۵۲ قمری در روستای
قلعه نو از توابع بسطام به دنیا آمد.
او که به مکتب نرفته بود و درس نخوانده بود، قلبی آماده دریافت حقایق از کائنات داشت و به
مانند مولانا از علم لَدُنّی بهره‌مند بوده و به گفته‌ی حافظ ”نگار من که به مکتب نرفت و خط ننوشت.
به غمزه مسئله آموز صد مدرس شد”.
درباره شیخ خرقانی گفته‌اند که او بر خلاف اغلب عارفان بزرگ، در سراسر عمر از کسی پولی دریافت نکرد
و امورات خانگاهش را از دسترنج خودش می‌گذراند.
وی که به مرید و شیخ اعتقادی نداشت، می‌گفت “تعجب می‌کنم از این شاگردان که گویند ما به نزد استاد شویم و
از استاد بیاموزیم درحالی که شما می‌دانید خرقانی را هرگز استادی نبود چو استاد من خدای تعالی بود.”
شیخ ابوالحسن خرقانی دارای ویژگی‌های منحصر به فردی بوده‌اند که در کمتر عارفی می‌توان دید؛ از جمله
اینکه ایشان بسیار بی‌محابا سخن می‌گفته است.
او بایزید بسطامی را مقتدای خود دانسته و مانند ابوسعید ابوالخیر از احمد بن عبدالکریم قصاب آملی خرقه گرفته.
بدون شک شیخ یکی از تأثیرگذارترین افراد در زنده نگه‌داشتن فرهنگ ایرانی بوده است.
او از انگشت شمار پیرانی است که پیرو حکمت خسروانی بوده است. مرگ شیخ حسن در روز شنبه دهم
محرم (عاشورا) سال ۴۲۵ ق و در سن ۷۳ سالگی در روستای خرقان بوده است.
خرقانی از جمله مشایخی است که پیرامون شان، داستان‌ها نقل کرده اند. فرید الدین عطار نیشابوری در
«تذکره الاولیاء» در وصف ابوالحسن خرقانی چنین گفته‌است:
آن آفتاب الهی، آن آسمان نامتناهی، قطب زمان «ابوالحسن خرقانی»، پیشوای اهل طریقت و راهنمای سالکان
راه حقیقت، در درگاه حضرت عزت، آشنایی عظیم داشت.
خواجه عبدالله انصاري و ابوسعيد ابوالخير كه از صوفيان قرن چهارم و پنجم به حساب مي‌آيند از شاگردان
و مريدان ابوالحسن خرقاني به حساب مي‌آيند.
از تأليفات معروف او، كتاب نورالعلم است كه مي‌گويند تنها يك نسخة خطي باقي مانده است و آن هم در
موزة بريتانيا نگهداري مي‌شود.
یک روایت مشهور درباره او گفته می‌شود شیخ ابوالحسن بر سردر خانقاه خود چنین نوشته بود:
هر که در این سرا درآید نانش دهید و از ایمانش مپرسید، چه آنکس که به درگاه باری‌تعالی به جان
ارزد البته برخوان بوالحسن به نان ارزد.
این سخن که نزدیک به هزار سال از بیان آن می‌گذرد به مانند شعار حقوق بشر امروز است که به
حریم مذهبی و آزادی‌های فردی اشخاص احترام می‌گذارد و این نشان از آزاد اندیشی، مردم گرایی
جهانی، وسعت نظر انسانی و تفکر والای عرفانی این شیخ والا مقام است.
امروزه این گفتار بشردوستانه، شعار ملی گردشگری کشورمان است.
فرید الدین عطار نیشابوری در كتاب تذكرة الاولياء چندين صفحه را به سخنان ابوالحسن خرقاني اختصاص
داده كه به چند نمونه از آنها اشاره مي‌شود:
نقل است، شبي آنقدر نماز خواند كه آوازي شنيد، اي ابوالحسن، خواهي كه آنچه از تو مي‌دانم با خلق بگويم
تا سنگسارت كنند؟ شيخ گفت: خدايا، خواهي تا آنچه از رحمت تو مي‌دانم و از كرم تو مي‌بينم به خلق
بگويم
تا ديگر هيچ كس سجودت نكند؟ آواز آمد نه از تو و نه از من.
نقل است که بوعلی سینا به آوازه شیخ عزم خرقان کرد. چون به وثاق شیخ آمد شیخ به هیزم رفته بود.
پرسید که «شیخ کجاست؟»
زنش گفت «آن زندیقِ کذّاب را چه مى‌کنی؟» همچنین بسیار جفا گفت شیخ را که زنش منکر او بودى، حالش
چه بودی!
بوعلى عزم صحرا کرد تا شیخ را ببیند. شیخ را دید که همى آمد و خروارى در‌منه بر شیرى نهاده،
بوعلى از دست برفت
گفت «شیخا، این چه حالتست؟» گفت «آری. تا ما بار چنان گرگى نکشیم (یعنى زن) شیرى چنین بار
ما نکشد.» پس به وثاق باز آمد.
بوعلى بنشست و سخن آغاز کرد و بسى گفت و شیخ پاره‌اى گِل در آب کرده بود تا دیوارى
عمارت کند. دلش بگرفت، برخاست و گفت مرا معذور دار که این دیوار را عمارت مى‌باید کرد و بر سر
دیوار شد، ناگاه تبر از دستش بیفتاد.
بوعلى برخاست تا آن تبر به دستش باز دهد، پیش از آنکه بوعلى آنجا رسید آن تبر برخاست و به
دست شیخ باز شد. بوعلى یک‌بارگی اینجا از دست برفت و تصدیق عظیم بدن حدیثش پدید آمد تا بعد
ازآن طریقت به فلسفه کشید چنانکه معلوم هست.
… نقل است که شیخ گفت: دو برادر بودند و مادری. هر شب یک برادر به خدمت مادر مشغول شدى و
یک برادر به خدمت خداوند مشغول بود.
آن شخص که به خدمت خدا مشغول بود با خدمت خدایش خوش بود، برادر را گفت «امشب نیز خدمت
خداوند به من ایثار کن». چنان کرد.
آن شب به خدمت خداوند سر بر سجده نهاد، در خواب شد، دید که آوازى آمد که «برادرِ ترا بیامرزیدیم
و ترا بدو بخشیدیم».
او گفت «آخر من به خدمت خداى مشغول بودم و او به خدمت مادر، مرا در کار او مى‌‌‌کنید؟» گفتند
«زیرا که آنچه تو مى‌کنى ما از آن بى‌نیازیم ولیکن مادرت از آن بى‌نیاز نیست که برادرت خدمت کند.»
جلال الدين محمد رومی، مولوي عارف بزرگ قرن هفتم هجري، در دفتر چهارم مثنوي، نظريه و
گفتار شيخ ابوالحسن خرقاني را درباره پيش بيني جزئيات وجود و ظهور خود توسط بايزيد بسطامي
در يکصد و تقريباً بيست سال چنين سروده است:
هـمچـنـان آمـد کـه او فـرمـوده بـود بـوالـحـسـن از مـردمـان آن را شـنـود
که: حـسـن بـاشـد مـريـد و امتم درس گـيـرد هـر صـبـاح از تـربــتــــم
گفت: من هم نيز خوابش ديده ام وز روان شـيـخ ايـــــن بـشـنـيـده ام
هر صباحي رو نـهـادي سوي گور ايـسـتـادي تـا ضـحـي انـدر حـضـــور …
شیخ ابوالحسن خرقانی از جمله عرفایی است که نقش مهمی در حفظ فرهنگ ایران داشته‌است، با این
حال متاسفانه او در میان عموم مردم به درستی شناخته‌نشده است.
مجموعه تاریخی فرهنگی ابوالحسن خرقانی در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
لباس محلی قلعه نو خرقان
مردان روستای قلعه نو، لباس محلی شامل بالاپوش، كلاه نمدی، شلوار و گیوه بر تن می‌کنند.
جامه‌هاي بانوان خرقانی نیز چارقدهای بلند و پیراهن‌های رنگی و جلیقه است.
صنایع دستی قلعه نو خرقان
از مهم‌ترین صنایع‌دستی روستای قلعه نو خرقان می‌توان به گلدوزی‌های زنان روستا اشاره کرد.
این گلدوزی‌ها روی پرده‌ها، ملحفه‌ها، کیف‌ها و انواع و اقسام دست‌دوزهای دیگر ارائه می‌شود و رد پایش
را در تک تک خانه‌ها می‌بینید.
به جز این، نمدهای قلعه نو هم شهرت زیادی دارند و چون از پشم طبیعی هستند، برای کسانی که بیماری
مفاصل دارند بسیار توصیه شدند.
غذاهای مخصوص قلعه نو خرقان
زردآلو به عنوان یکی از مهم‌ترین محصولات خرقان، یکی از پایه‌های ثابت غذا است.
یکی از اشکنه‌های مشهور روستا، اشکنه برگه زردآلو است که طعم ترش و شیرین بی نظیری دارد و
کاملا یک غذای گیاهی به حساب می‌آید.
از دیگر غذاهای خرقانی می‌توان به خورشت سیب آلبالو اشاره کرد که آن هم ترکیب سیب و آلبالو و
در صورت تمایل گوشت است.
ته‌چین‌های شاهرودی شهرت زیادی در تمام ایران دارد. در این بین یک نوع ته‌چین سبزی وجود دارد
که با سبزی‌های خاص قلعه نوخرقان مانند شنگی و پا کلاغ درست می‌شود که کمی با بقیه متفاوت است.
این سبزی‌ها حتی در نان‌ها هم گاهی پیدا می‌شوند. مثلا نان سیر کلاغ یکی از نان‌های خوشمزه روستا است
که با سبزی پا کلاغ درست می‌شود.
اشکنه، ماست جوش، قوروتی (کشک بادمجان)، آبگوشت و آش ترش از جمله غذاهای معروف محلی
روستای قلعه نو است. کاک و نان قندی خرقان هم از آن چیزهایی است که باید از نانوایی‌ها، تازه تازه
بخرید و نوش جان کنید.
محصولات کشاورزی قلعه نو خرقان
اکثریت مردم در این روستا به فعالیت های کشاورزی، دامداری، باغداری و پرورش زنبور عسل مشغول هستند.
خشکبار و انواع سبزی‌های معطر و گیاهان دارویی هم در خرقان با کیفیت بالا وجود دارد. زردآلو، قیسی،
گردو، توت خشک، فلفل، زیره سبز، کنجد و تخمه آفتاب گردان از جمله خوراکی‌هایی است که می‌توانید
از این سفر، با خود به خانه بیاورید.
راهنمای سفر به قلعه نو خرقان
اگر از پایتخت عزم سفر به روستای قلعه نو خرقان را دارید، 427 کیلومتر راه در پیش است که حدودا
چهار ساعت و 35 دقیقه می‌شود.
از تهران تا شاهرود را در آزاد راه سپری خواهید کرد. اگر از این شهر، جانب شمال شرق را بگیرید،
پس از هفت کیلومتر به بسطام رسیده و از آنجا هم تا خرقان، 17 کیلومتر راه، در مقابل خواهید داشت.
برای رسیدن به این روستا راه‌های زیادی دارید. اگر ماشین شخصی دارید که کارتان ساده است.
اما اگر می‌خواهید از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید باید با قطار یا اتوبوس خودتان را به شاهرود برسانید.
از شاهرود اتوبوس و تاکسی خطی برای قلعه نو وجود دارد. تاکسی‌ها در خیابان هفدهم شهریور، کنار
تاکسی‌های بسطام و اتوبوس هم در پایانه شهر می‌ایستند.
اتوبوس‌ها فقط در ساعات خاصی از روز و آن هم یک یا دو بار در این مسیر تردد می‌کنند،
بنابراین استفاده از تاکسی‌ها بی‌دردسرتر است.
گفتارهایی از شیخ ابوالحسن خرقانی
خدای را آنجا دیدم که خود را ندیدم.
***
سفر پنج است:
اول به پای
دوم به دل
سوم به همت
چهارم به دیدار
پنجم در فنای نفس
***
چون نیستی خویش به وی دهی
او نیز هستی خویش به تو دهد.
***
آن کس که نماز کند و روزه دارد
به خلق نزدیک بود
و آن کسی که فکرت کند به خدای.
***
عافیت در تنهایی یافتم
و سلامت در خاموشی
***
عشق یعنی
نان ده و از دین مپرس
در مقام بخشش از آیین مپرس
هر کسی او را خدایش جان دهد
آدمی باید که او را نان دهد.
منابع
https://www.nabro.ir/qaleh-now-village/
نوسینده مقاله
خانم امیرایزدی
عکاس
آقای صادق آریان پور